Patch 22: flexibele en duurzame hoogbouw in hout

Het houten appartementencomplex Patch 22 in Amsterdam-Noord is een inspirerend voorbeeld van een ecologisch, sociaal en economisch duurzaam bouwproject, dat ook nog eens klimaatneutraal is. Pieters Bouwtechniek was hoofdconstructeur van deze houten eye-catcher langs het water in de wijk Buiksloterham.

Patch 22 is ontstaan vanuit een behoefte om op een andere, duurzame manier te ontwikkelen. Met het ontwerp won initiatiefnemer en opdrachtgever Lemniskade BV, het bedrijf van architect Tom Frantzen en bouwmanager Claus Oussoren, de Duurzaamheidstender Buiksloterham. Deze tender werd in 2010 uitgeschreven door de gemeente Amsterdam en droeg bij aan het doel van de gemeente om in 2015 alle nieuwe projecten klimaatneutraal te laten bouwen. Met Patch 22 werd in de wijk Buiksloterham het voortouw genomen.

Flexibel
Het bijzondere aan het ontwerp van architect Tom Frantzen is dat het ruimte biedt voor toekomstige veranderingen. De gebruikers zijn namelijk eigenaar van een door hen zelf bepaald deel van het gebouw, dat ze geheel naar eigen inzicht hebben kunnen indelen. Zij hebben dus zelf de afmeting, de indeling, de bestemming en de gewenste faciliteiten van hun ruimte kunnen bepalen. Het gebouw is daardoor in staat om mee te bewegen met de gebruikers en dat maakt Patch 22 geschikt voor wonen, werken of een combinatie van beide. Met andere woorden: een loft van 540 m2, een studio van 65 m2 en alles daar tussenin behoort tot de mogelijkheden.

Beeldmateriaal: Luuk Kramer

Speels effect
Met een hoogte van ruim dertig meter is Patch 22 in Amsterdam-Noord één van de hoogste houten gebouwen van Nederland. De zes verdiepingen, een samenstel van houten wanden en kolommen en een open betonnen systeemvloer, van telkens vier meter hoog, rusten op een betonnen tafelconstructie die de onderste twee bouwlagen beslaat. Op deze manier worden de krachten uit de houten stabiliteitswanden goed verdeeld over de fundering. Naast de stabiliteitswanden in de kopgevels draagt ook de centrale kern in prefab beton bij aan de gebouwstabiliteit. De zes verdiepingen zijn om-en-om steeds een aantal graden gedraaid ten opzichte van elkaar, waardoor het lijkt alsof ze willekeurig op elkaar gestapeld zijn. Dit zorgt voor een speels effect.

Brandwerend
Het gebouw heeft een ligger-kolom structuur in gelamineerd vurenhout. Het omtimmeren van de houtconstructie is één van de manieren om een houten gebouw brandwerend te maken. Een nadeel hiervan is echter dat de houten uitstraling verloren gaat. Er is daarom gekozen voor de overdimensionering van de constructie: alle zijden van de houten kolommen en liggers zijn dikker gemaakt en de verbindingen worden binnen deze brandwerende schil gerealiseerd. Mocht er onverhoopt brand uitbreken, dan kan een deel van het hout wegbranden zonder dat het draagvermogen van de constructie wezenlijk wordt aangetast. De binnenruimtes zijn van elkaar gescheiden met dubbele gipswanden. Dit draagt niet alleen bij aan de brandveiligheid, maar zorgt ook voor geluidsisolatie.

Beeldmateriaal: Luuk Kramer

Grote overspanning
De volledige indelingsvrijheid betekent dat alle ruimtes vrijgehouden zijn van constructieve elementen. Het zelfdragende Slimline vloersysteem, een combinatie van plafond, installatieruimte en topvloer in één, maakt kolomvrije overspanningen tot zestien meter mogelijk. In dit geval betreft het overspanningen van circa negen meter. De vloeren, die bestaan uit brandwerende betonplaten met geïntegreerde stalen profielen, hebben twee steunpunten en dragen de belasting af naar de onderliggende hoofddraagconstructie. Eén van de voordelen van dit vloersysteem is dat de uitsparingen in de stalen profielen ruimte bieden voor leidingen, kabels en vloerverwarming. Ook is het gewicht van het Slimline vloersysteem lager dan dat van anderen.

Energieneutraal
Eén van de voorwaarden van de gemeente Amsterdam was dat het gebouw volledig energieneutraal zou worden. Dit is onder andere gerealiseerd door voornamelijk gebruik te maken van duurzame materialen. Verder zorgen twee grote CO2-neutrale pelletkachels op de begane grond voor de verwarming van het water, wekken de zonnepanelen op het dak voldoende energie op om het gehele pand van energie te kunnen voorzien en wordt het regenwater opgevangen voor hergebruik.

Warme uitstraling
Patch 22, dat in 2015 is opgeleverd, is een echte eye-catcher aan het IJ in Amsterdam-Noord. Niet alleen van buiten, maar ook van binnen. De gevels zijn bekleed met latten van Douglas hout. Binnen zijn alle dragende wanden, plafonds en kozijnen zoveel mogelijk in de natuurlijke kleur uitgevoerd. Juist omdat het hout op zoveel mogelijk plekken zichtbaar is gebleven, heeft het gebouw ondanks de strakke vormgeving toch een heel warme uitstraling gekregen.