‘Duurzaamheid vraagt om creatieve oplossingen’

Duurzaamheid speelt een steeds belangrijkere rol in onze maatschappij en in de bouwwereld. Bij Pieters Bouwtechniek zien we de toenemende maatschappelijke aandacht voor duurzaam bouwen als een noodzakelijke ontwikkeling, die vraagt om een andere manier van denken.

‘Duurzaamheid speelt een belangrijke rol in vrijwel alle projecten waarbij wij betrokken zijn. Dit varieert van het maken van een constructief ontwerp voor een langere levensduur van een gebouw en het gebruik van duurzame materialen, tot herbestemming van een bestaand gebouw en volledig circulair bouwen’, vertelt Robin Schipper, directeur/partner bij Pieters Bouwtechniek. Voor duurzaam bouwen is een andere manier van denken nodig. Dat vraagt niet alleen om de nodige creativiteit, maar ook om lef. Juist dat maakt het werk als constructeur volgens Robin leuker en uitdagender. ‘Het begrip rethink staat niet voor niets op nummer één op de prioriteitsladder voor circulair bouwen. Je kunt je in veel gevallen namelijk afvragen of het wel nodig is om een compleet nieuw gebouw neer te zetten’, zegt Robin. Zo gaat de hoofddraagconstructie van de meeste gebouwen tot tweehonderd jaar mee, heeft een gevel een levensduur van vijfentwintig jaar en gaan de installaties vijftien jaar mee. ‘Je kunt er dus ook voor kiezen om de hoofddraagconstructie te laten staan en alleen de gevel en installatie van een gebouw te vervangen’, zegt Robin. Een andere manier om duurzamer te bouwen is het maken van een ander ontwerp, waarmee het gebouw een langere levensduur krijgt. Denk bijvoorbeeld aan een flexibele indeling die het mogelijk maakt om het gebouw in de toekomst een andere functie te geven. ‘Hoewel vaak blijkt dat door alle maatregelen het behouden van het casco duurder is dan slopen en nieuw bouwen, wordt er op dit moment steeds vaker gekozen voor herbestemming van een bestaand pand’, zegt Robin.

Afval als grondstof
Circulariteit wordt door velen gezien als hét toppunt van duurzaamheid. De overheid wil er met het programma Nederland Circulair in 2050 voor zorgen dat vrijwel alles dat we tegen die tijd gebruiken weer een nieuw leven krijgt. Met andere woorden: afval wordt de nieuwe grondstof, ook in de bouw. Urban mining, bruikbare materialen en grondstoffen uit gebouwen halen en deze doorverkopen voor hergebruik, is een ontwikkeling die voortkomt uit deze gedachte. Ook in projecten van Pieters Bouwtechniek worden materialen en grondstoffen zoveel mogelijk hergebruikt. Een voorbeeld daarvan is het hergebruiken van beton. Een goede zaak, want de cementindustrie is een enorme belasting voor het milieu. ‘Cement reageert met water tijdens het verhardingsproces van beton. Maar omdat er vaak te veel cement wordt gebruikt, heeft ongeveer veertig procent van het cement nooit met water gereageerd. Daardoor is dit cement herbruikbaar’, vertelt Robin. Ook worden er steeds vaker natuurlijke - en daarmee duurzame - materialen gebruikt bij nieuwbouwprojecten. Neem Hotel Jakarta en Patch22 in Amsterdam, twee toonaangevende gebouwen die voornamelijk uit hout bestaan. Hoewel dit volgens Robin een positieve ontwikkeling is, stelt het constructeurs wel weer voor nieuwe uitdagingen. Eén van deze uitdagingen is dat hout minder geluiddempend is dan beton. Gelukkig wordt voor bijna elke uitdaging ook weer een (duurzame!) oplossing bedacht: zo worden versleten spijkerbroeken en oude vloerbedekking tegenwoordig gebruikt als geluiddemping.

100% circulair
Nog een stapje verder gaan gebeurt inmiddels ook: een mooi voorbeeld van volledig circulair bouwen is The Green House, een 100% circulair horecapaviljoen in Utrecht. Pieters was als constructieadviseur bij dit project betrokken. Robin: ‘Van tevoren was al bekend dat dit gebouw over vijftien jaar plaats moet maken voor de bouw van een nieuwe toren. De circulaire gedachte is daarom leidend geweest in alle keuzes binnen het project. De complete constructie is demontabel en kan dus over vijftien jaar in zijn geheel worden verplaatst. Bovendien zijn alle materialen duurzaam en herbruikbaar.’ De fundering  van The Green House is samengesteld uit prefab Stelconplaten. Hierop liggen standaard betonblokken die de krachten uit de stalen kolommen spreiden naar de fundering. De staalconstructie is voorzien van boutverbindingen en is volledig uit elkaar te halen. De vloeren zijn gemaakt met houten balklagen, het dak met stalen dakplaten en de gevels zijn van glas. Op de vloer van de begane grond liggen klinkers. Een ander voorbeeld is de Tuin van BRET vlakbij station Amsterdam Slotervaart. Dit is een circulair kantoorgebouw dat is opgebouwd uit gestapelde zeecontainers. Ook hier was Pieters betrokken als constructieadviseur. Evenals de locatie van het Utrechtse The Green House krijgt ook dit gebied over enkele jaren een andere bestemming. ‘We hebben hier dezelfde funderingswijze toegepast, zodat na verloop van tijd het hele gebouw, inclusief fundering, zonder materiaalverlies kan worden verwijderd en elders weer kan worden opgebouwd’, vertelt Robin.

Out-of-the-box
Vanuit opdrachtgevers - en vooral vanuit de overheid - ligt er een enorme focus op duurzaam bouwen. Zo worden de normen voor de energiezuinigheid (Energie Prestatie Coëfficiënt, EPC) en milieubelasting (MilieuPrestatie Gebouwen, MPG) en de mate waarin een gebouw circulair is van nieuwe gebouwen elk jaar verder aangescherpt. ‘We kunnen zowel de energiezuinigheid als de milieubelasting van een gebouw in getallen uitdrukken, waardoor het mogelijk wordt om de duurzaamheid van verschillende ontwerpoplossingen al in de ontwerpfase inzichtelijk te maken’, zegt Robin. Inmiddels kan ook de mate waarin een gebouw circulair is worden berekend (Building Circularity Indicator, BCI). Op deze manier speelt duurzaamheid een steeds belangrijkere rol in de ontwerpkeuzes. ‘Wij streven altijd naar een zo efficiënt mogelijke constructie, met een minimum aan materiaalgebruik. Dat laatste is vaak ook de meest economische manier van bouwen.’ Volgens Robin is het een goede zaak dat het in de bouwwereld steeds verder begint door te dringen dat vooral nieuwbouw een enorme belasting voor het milieu betekent. ‘Onze grondstoffen raken op en daarom is het goed dat er steeds meer aandacht komt voor alternatieve manieren van bouwen, zoals herbestemming van bestaande gebouwen, circulaire bouwmethoden en hergebruik van materiaal. Dit vraagt om creatieve, out-of-the box oplossingen. Juist dat maakt het duurzaamheidsvraagstuk voor een constructeur zo leuk en uitdagend.’